تنگه هرمز، آبراه باریک دهانه خلیج فارس که به ندرت از مرکز تنش‌های جهانی دور می‌ماند، مسیر اصلی حمل‌و‌نقل و تقریبا 30 درصد تجارت نفت جهان است.

تنگه هرمز، آبراهی به شکل یک «وی» وارونه است، خلیج فارس را به اقیانوس هند متصل می‌کند و ایران در شمال و امارات و عمان در جنوب آن قرار دارند. طول آن تقریبا ۱۰۰ مایل (۱۶۱ کیلومتر) است و در باریک‌ترین نقطه خود تنها ۲۱ مایل عرض دارد، در حالی که مسیرهای کشتیرانی در هر جهت تنها ۲ مایل عرض دارند.

تحلیلگران آژانس بین‌المللی انرژی معتقدند، هرگونه اختلال در تنگه هرمز می‌تواند باعث نوسانات قابل توجه در قیمت جهانی نفت و تأثیرات گسترده بر اقتصاد جهانی شود.

به نوشته موسسه واشنگتن، در سال ۲۰۲۳ به طور میانگین حدود ۲۰ میلیون بشکه در روز از نفت خام، میعانات و محصولات نفتی از این گلوگاه حیاتی جهان عبور کرده است.

نقش آن چیست؟
این تنگه برای تجارت جهانی نفت حیاتی است؛ بر اساس آمارهای بلومبرگ، نفتکش‌ها در سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۴ تقریبا ۱۶.۵ میلیون بشکه نفت خام و میعانات گازی روزانه از عربستان ، عراق، کویت، امارات و ایران از طریق تنگه هرمز حمل کردند. تنگه هرمز از مسیرهای مهم عبور گاز طبیعی مایع (LNG) هم است، به طوری که بیش از یک‌پنجم عرضه جهانی آن (بیشتر از  قطر) در همین بازه زمانی از این تنگه عبور کرده است.

چه کسانی بیشتر به تنگه هرمز وابسته هستند؟
عربستان بیشترین مقدار نفت را از طریق تنگه هرمز صادر می‌کند؛ ریاض اخیرا تلاش می‌کند تا با استفاده از یک خط لوله ۷۴۶ مایلی در داخل این کشور، نفت صادراتی خود را به یک پایانه در دریای سرخ و برخی از محموله‌های نفتی را به اروپا هدایت ارسال کند.

براساس آمارهای شرکت رهیابی محموله‌های نفتی ورتکسا، عربستان بیشتر از هر کشور دیگری نفت خام و میعانات از تنگه هرمز عبور می‌دهد که بیشتر آن به کشورهای دیگر صادر می‌شود. در سال ۲۰۲۲، حدود ۰.۵ میلیون بشکه در روز از بنادر سعودی در خلیج فارس به بنادر سعودی در دریای سرخ از تنگه هرمز عبور کرد.

امارات هم یکی دیگر از کشورهای وابسته یان تنگه برای صادرات نفت خود است اما این کشور هم تلاش کرده تا با استفاده از  یک خط لوله که بخشی از نفت خود را به بندر الفجیره در خلیج عمان منتقل کند.

با بسته بودن خط لوله نفتی عراق به دریای مدیترانه برای مدت بیش از یک سال، تمام صادرات نفت عراق در حال حاضر از بندر بصره به صورت دریایی و از طریق تنگه هرمز انجام می‌شود، که این کشور را بسیار وابسته به عبور آزاد از این تنگه می‌کند. 

کویت، قطر و بحرین هم چاره‌ای جز ارسال نفت خود از طریق این آبراه ندارند. بیشتر نفتی که از تنگه هرمز عبور می‌کند به آسیا می‌رود، بنابراین بسته شدن آن برای حامیان اسرائیل در غرب اهمیت کمتری دارد.

امنیت انرژی جهانی
 تنگه هرمز یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌ها برای انتقال نفت و گاز به کشورهای صنعتی و مصرف‌کننده انرژی است. اگر این تنگه بسته شود یا اختلالی در آن ایجاد شود، می‌تواند بحران‌های بزرگی در بازار جهانی نفت و انرژی ایجاد کند.

آسیب‌پذیری کشتیرانی
 با توجه به اهمیت این تنگه برای تجارت جهانی، هر گونه اختلال در تردد کشتی‌ها می‌تواند باعث افزایش هزینه‌های بیمه، افزایش قیمت نفت و کاهش سرعت تجارت جهانی شود.

اقتصاد جهانی
تنگه هرمز همچنین برای تامین کالاهای دیگر نظیر مواد خام و محصولات صنعتی به کشورهای مختلف از جمله چین، هند و ژاپن اهمیت دارد. بسته شدن این تنگه می‌تواند به کاهش واردات این کشورها و مختل شدن زنجیره تأمین جهانی منجر شود.

مرکز خاورمیانه موسس کارنگی در این رابطه نوشته است، اهمیت راهبردی تنگه هرمز به دلیل نقشش به عنوان یک نقطه حیاتی در حمل و نقل انرژی جهانی برجسته می‌شود. اختلال در این گذرگاه می‌تواند منجر به تاخیرهای عمده در عرضه و افزایش هزینه‌های حمل و نقل شود که در نتیجه بر قیمت‌های جهانی انرژی تاثیر می‌گذارد.