​​​​​​​برخی از کارشناسان باور دارند که پس از سقوط دولت بشار اسد بخش نفت سوریه می تواند به عنوان یک منبع اصلی درآمد این کشور باشد، اما تحریم های غرب و نیز شرایط امنیتی این کشور توسعه آن را با چالش جدی مواجه می‌کند.

میادین نفتی سوریه در نتیجه جنگ‌ها و درگیری‌های آغاز شده از سال ۲۰۱۲، شاهد وخامت اوضاع هستند و منجر به کاهش تولید و آسیب به زیرساخت‌های آن شد. بر اساس برخی داده‌ها، سوریه دارای ذخایر نفت ثابت شده حدود ۲.۵ میلیارد بشکه است، اما داده‌ها حاکی از تولید بسیار ضعیف است. میادین نفتی سوریه عمدتاً در مناطق شرقی این کشور به‌ویژه در استان‌های دیرالزور و الحسکه و همچنین برخی نقاط کوچک نفتی در استان‌های حمص و رقه توزیع شده‌اند.

علیرغم پتانسیل عظیم میادین نفتی در سوریه، آن‌ها همچنان درگیر اختلافات و جنگ‌ها هستند، که نیازمند تلاش‌های فراوان برای بازسازی بخش نفت و تضمین ثبات آن به منظور سرمایه‌گذاری در این منابع و دستیابی به منافع اقتصادی است. با تحولات اخیر، میادین نفتی سوریه در غیاب ثبات سیاسی و امنیتی علاوه بر ضعف توان مالی لازم برای توسعه، با سرنوشت نامعلومی روبرو شده است.

توزیع میادین نفتی در سوریه

برجسته‌ترین میادین نفتی سوریه در استان‌های شرقی قرار دارند که استان دیرالزور برجسته‌ترین آن است. از همین روی، تمرکز بیشتر گروه‌ها بر تصاحب این استان است. مهمترین این میادین عبارتند از:

میدان العمر: این میدان در استان دیرالزور در ۱۵ کیلومتری شرق شهرک البصیره قرار دارد و تا قبل از سال ۲۰۱۱ حدود ۸۰ هزار بشکه در روز تولید میکرد.

میادین الحسکه مانند میدان سویدیه که یکی از بزرگترین میادین نفتی سوریه است قبل از حوادث بین ۱۱۰ تا ۱۱۶ هزار بشکه در روز تولید می‌کرد و میدان رمیلان که یکی از قدیمی‌ترین میادین سوریه است.

میدان التنک: واقع در صحرای شعیطات، روزانه ۴۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کرد.

میادین التیم و الورد: هر کدام ۵۰ هزار بشکه در روز تولید می‌کردند.

میادین نفتی در پالمیرا و حمص: گروهی از میادین کوچک مانند جزل، حیان، جهار و المهر گسترده شده است.

میادین کوچک دیگر: مانند الجفره و ایستگاه «تی۲» واقع در خط نفتی عراق و سوریه.

علاوه بر این، در داخل میادین نفتی سوریه میادین نسبتاً کوچکی مانند الشدادی، الجبسه و الحول وجود دارد که کوچکترین آن‌ها میدان یوسفیه است. میادین نفتی در سوریه از حملات مکرر آسیب دیده‌اند، زیرا تاسیساتی مانند میدان العمر در معرض حملات موشکی گروه‌های پیکارجو قرار گرفته است. این بحران‌ها با تلاش برای کنترل این میدان‌ها با حمایت خارجی تشدید شد که به اختلال در تولید و هدر رفتن منابع کمک کرد.

بزرگترین میدان نفتی سوریه

میدان نفتی العمر بزرگترین میدان نفتی سوریه از نظر مساحت و تولید است و در کرانه شرقی رود فرات در نزدیکی شهر المیادین در استان دیرالزور قرار دارد. این میدان در سال ۱۹۸۷ کشف شد و قبل از جنگ سوریه در سال ۲۰۱۱ حدود ۸۰ هزار بشکه در روز تولید می‌کرد، در حالی که میزان تولید فعلی کمتر از ۵ درصد ظرفیت کامل آن است. البته، برآوردهای غیررسمی حاکی از آن است که ذخایر میدان عمر حدود ۷۶۰ میلیون بشکه نفت خام است.

این میدان از سال ۲۰۱۳ تحت کنترل گروه‌های مسلح مختلف از جمله داعش بوده و در سال ۲۰۱۷ نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) با حمایت ائتلاف بین المللی کنترل آن را به دست گرفتند. در این راستا، این میدان و پایگاه نظامی آمریکایی در معرض یک سری حملات و بمباران توپخانه‌ای و موشکی قرار گرفت که مهمترین آن‌ها در ژوئن ۲۰۲۱ و ژوئیه ۲۰۲۲ بود که باعث توقف مکرر تولید و خسارات مادی قابل توجهی شد.

ذخایر نفت سوریه

به باور کارشناسان و به استناد داده‌های سال ۲۰۱۱، حجم ذخایر نفت سوریه حدود ۲.۴ میلیارد بشکه برآورد شده بود و طی سال‌های گذشته تغییری در اندازه این ذخایر ایجاد نشده است. ذخایر نفت خام شرکت الفرات سوریه که از میدان‌های العمر، التیم، الورد و سایر میدان‌ها بهره برداری می‌کند، حدود ۳۰۰ میلیون بشکه بوده که برآوردهای قدیمی از سال ۲۰۱۱ است.

وی افزود: در یکی از دوره‌های گذشته، حجم تولید نفت در سوریه حدود ۶۵۰ هزار بشکه در روز بود که بعداً به سرعت به حدود ۴۵۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت و پس از رویدادهای سال ۲۰۱۱ به حدود ۱۶۰۰۰ بشکه در روز کاهش یافت. این اعداد مربوط به تولید نفت در سوریه تخمینی است، زیرا ارقام رسمی از سوی سازمان‌های دولتی در این کشور اعلام نشده است.

بیشتر بخوانید:  اوپک پلاس، نیازمند رشد تقاضای جهانی
پالایشگاه‌های نفت در سوریه

دو پالایشگاه نفت در سوریه وجود دارد که اولی در منطقه مرکزی حمص و دیگری در ساحل بانیاس بین طرطوس و لاذقیه قرار دارد. ظرفیت دو پالایشگاه حدود ۲۴۰ هزار بشکه در روز است که ظرفیت پالایشگاه حمص ۱۱۰ هزار بشکه در روز و بنیاس حدود ۱۳۰ هزار بشکه در روز است.

پالایشگاه حمص در سال ۱۹۵۶ تاسیس و تا سال ۱۹۷۵ تغییرات زیادی در آن انجام شد. در سال ۲۰۰۲ پروژه توسعه پالایشگاه‌های نفت در سوریه و به طور کلی بخش پالایشگاه وجود داشت که به دلایل اداری متوقف شد. همچنین تلاشی برای ایجاد یک پالایشگاه مشترک بین ایران و ونزوئلا در سال ۲۰۱۱ به دلیل حوادث سوریه متوقف شد.

پالایشگاه بانیاس در سال ۱۹۷۸ تاسیس شد و یکی از پالایشگاه‌های نفت سوریه است که از نظر پیچیدگی بالاتر از حد متوسط ​​محسوب می‌شود و عملیات پالایشی آن از نظر واحدها در بالاترین سطح قرار دارد. این بدان معناست که می‌تواند درصد بیشتری از محصولات نفتی را نسبت به پالایشگاه حمص تولید کند. پالایشگاه حمص پس از سال ۲۰۱۱ به دلیل کیفیت پایین نفت خامی که در آن پالایش می‌شد، در معرض حوادث بسیاری قرار گرفت، زیرا نفت از مخازن مخلوط با درصد بالایی از آب و نمک می‌آمد که منجر به خوردگی می‌شد.

احتمال بازگشت تولید

پس از سقوط دولت اسد، سؤالاتی در مورد امکان بازگرداندن تولید نفت سوریه به سطح قبل از درگیری و همچنین آیا شرایط فعلی امکان بازسازی و سرمایه‌گذاری در این بخش را فراهم می‌کند و آیا دولت جدید قادر به غلبه بر مشکلات است، مطرح می‌شود. بخش نفت سوریه با مجموعه‌ای از چالش‌های پیچیده از تخریب زیرساخت‌ها، محدودیت‌های مالی و تحریم‌های بین المللی علیه این کشور مواجه است. این تحریم‌ها مانع ورود تجهیزات مدرن و فناوری لازم برای راه اندازی مجدد میادین آسیب دیده می‌شود.

بر اساس داده‌های رسمی، تولید نفت خام، میعانات و مایعات گازی سوریه بیش از ۳۰۰ هزار بشکه در روز در ۱۲ سال کاهش یافته است. به نظر می‌رسد بازگشت شرکت‌های بزرگ بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در این بخش که شریک اساسی تولید قبل از جنگ بود، به دلیل فضای ناپایدار امنیتی در حال حاضر امکان‌پذیر نیست.

از زمان آغاز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱، تولید نفت سوریه با وجود ذخایر خود، شاهد کاهش شدید بوده و به سطح تولید اواخر دهه ۱۹۶۰ بازگشته است. بر اساس گزارش وب‌سایت اویل پرایس در اکتبر ۲۰۱۹، سوریه حدود ۲.۵ میلیارد بشکه ذخایر نفت دارد که همان میزان ثبت شده از سال ۲۰۰۷ است. سوریه از نظر ذخایر نفتی در رتبه ۳۱ جهان قرار دارد و ۰.۲ درصد از کل ذخایر نفتی جهانی ۱.۶ تریلیون بشکه‌ای را شامل می‌شود. اما کاهش شدید تولید باعث شد تا دمشق برای تامین ۹۵ درصد از نیازهای نفتی خود به واردات متکی باشد.

بنابراین، بازسازی بخش نفت سوریه پس از سال‌ها جنگ، به شدت بر درآمدهای بخش نفت و گاز سوریه به عنوان منبع اصلی حمایت از اقتصاد و دولت جدید متکی خواهد بود. با این حال، این سوال در مورد میزان تمایل شرکت‌های نفتی بین‌المللی به بازگشت و سرمایه‌گذاری در بخش سوریه، به ویژه با توجه به ادامه تحریم‌های پیچیده بین‌المللی، باقی می‌ماند.

یکی از برجسته‌ترین موانع پیش روی این بخش در سوریه، شبکه تحریم‌های آمریکا، اروپا و انگلیس است که بارزترین آن‌ها قانون سزار آمریکا در سال ۲۰۲۰ است. این قانون که در ۲۰ دسامبر منقضی می‌شود، محدودیت‌های همکاری اقتصادی با سوریه در زمان حکومت بشار اسد را اعمال می‌کند.