سفیر انرژی - بازار نفت در تقاطع بحران

مجموعه‏‏‏‌ای از عوامل ژئوپلیتیک و اقتصادی، چشم‏‏‏‌انداز بازار نفت را پیچیده کرده‌است

بازار نفت تحت‌تاثیر مستقیم تنش‌های ژئوپلیتیک و اقتصادی قرارگرفته و هرگونه تحول در عوامل کلیدی می‌تواند مسیر آینده این بازار را تغییر دهد.

این واقعیت، به‌ویژه در شرایط حساس فعلی که جنگ روسیه و اوکراین وارد مرحله جدیدی‌شده، بیش از هر زمان دیگری قابل‌مشاهده است. در این نوشته به بررسی تاثیرات مختلف این بحران و دیگر عوامل اقتصادی بر بازار نفت می‏‏‏‌پردازیم. در روزهای اخیر، قیمت نفت‌خام برنت به حدود ۷۱دلار در هر بشکه رسیده و کاهش مداوم هفته‌های گذشته متوقف‌شده‌است.

به گزارش رویترز و تا لحظه تنظیم این گزارش، قیمت نفت‌خام برنت در روز دوشنبه 18نوامبر با افزایش ۱۸‌سنتی معادل 0.3درصد، به 71.32دلار در هر بشکه رسید، درحالی‌که نفت‌خام وست‌تگزاس اینترمیدیت آمریکا با ۶‌سنت افزایش معادل 0.1درصد، 67.25دلار در هر بشکه معامله شد. دلیل اصلی این افزایش، نگرانی‌ها درباره اختلال در عرضه جهانی نفت است که ناشی از حملات گسترده روسیه به زیرساخت‌های اوکراین است. حمله اخیر روسیه که بزرگ‌‌‌‌ترین حمله هوایی این کشور در سه ماه گذشته بوده، نه‌تنها به تضعیف سیستم انرژی اوکراین منجر شد، بلکه امنیت انرژی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز با تهدید مواجه کرد. هدف‌‌‌‌گیری زیرساخت‌های کلیدی اوکراین مانند نیروگاه‌های برق، نشان‌دهنده استراتژی روسیه برای کاهش توانمندی‌های اوکراین در پاسخگویی به درگیری‌هاست. از سوی دیگر، این اقدامات باعث افزایش نااطمینانی در بازار انرژی شده‌است. تحلیلگران معتقدند؛ چنین اقداماتی می‌تواند به‌سرعت بر بازار تاثیر گذاشته و سرمایه‌گذاران را به سمت تصمیم‌گیری‌های محافظه‌‌‌‌کارانه‌‌‌‌تر سوق دهد.

ابعاد سیاسی درگیری‌ها

با افزایش تنش‌ها، تلاش‌‌‌‌ برای یافتن راه‌‌‌‌حل‌‌‌‌های دیپلماتیک نیز شدت گرفته‌است. متحدان غربی اوکراین از رئیس‌‌‌‌جمهور زلنسکی خواسته‌‌‌‌اند تا استراتژی‌های جدیدی برای مذاکره با ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌‌‌جمهور روسیه، اتخاذ کند، اما آیا این فشارها می‌تواند به پایان درگیری منجر شود؟ پاسخ به این سوال به میزان تمایل روسیه برای پذیرش شرایط جدید و توانایی اوکراین در مقاومت در‌برابر حملات بستگی دارد. در این میان، دولت ایالات‌متحده رویکرد متفاوتی را اتخاذ کرده‌است. اجازه استفاده از تسلیحات آمریکایی برای حمله به خاک روسیه، به‌وضوح یک تغییر معنادار در سیاست واشنگتن است. این تصمیم می‌تواند به تشدید تنش‌ها و افزایش نگرانی‌ها درباره تاثیرات بیشتر این درگیری بر بازار جهانی نفت منجر شود. کرملین این اقدام را به‌عنوان یک تشدید تنش جدی تلقی‌کرده و هشدار داده‌است که چنین تصمیماتی پیامدهای گسترده‌ای خواهدداشت.

زیرساخت‌‌‌‌های روسیه

یکی از سناریوهای روی میز این است که اوکراین ممکن است زیرساخت‌های انرژی روسیه را هدف قرار دهد، اگرچه تاکنون این حملات تاثیر مستقیمی بر صادرات نفت و گاز روسیه نداشته‌، تحلیلگران بازار انرژی هشدار داده‌اند که هرگونه اقدام در این راستا می‌تواند عواقب جدی داشته‌باشد. به گفته تونی سیکامور، تحلیلگر بازارهای انرژی، هرگونه تهدید علیه زیرساخت‌های انرژی روسیه، مانند خطوط لوله و پالایشگاه‌ها، می‌تواند بازار نفت را به سمت افزایش‌قیمت قابل‌توجهی سوق دهد. سول کاونیک، تحلیلگر دیگری نیز معتقد است؛ اگر این حملات شدت یابد، بازار جهانی نفت به‌سرعت واکنش نشان خواهد داد و این امر باعث افزایش فشارهای ژئوپلیتیک و روانی بر بازار خواهدشد.

مازاد عرضه جهانی

درحالی‌که تشدید تنش‌ها باعث افزایش قیمت نفت‌شده، چالش‌های اقتصادی نیز بر این بازار سایه افکنده‌‌‌‌اند. چین، به‌عنوان بزرگ‌‌‌‌ترین واردکننده نفت جهان، با کاهش تقاضای داخلی و افت رشد اقتصادی روبه‌رو است. داده‌های رسمی نشان می‌دهد؛ تولید پالایشگاه‌های چین در ماه اکتبر 4.6درصد کمتر از مدت مشابه سال‌گذشته بوده‌است. این سیر نزولی تقاضا تنها به اقتصاد داخلی چین محدود نمی‌شود؛ بلکه تاثیرات جهانی نیز دارد. پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد؛ تا سال‌۲۰۲۵، عرضه جهانی نفت بیش از یک‌میلیون بشکه در روز از تقاضا پیشی خواهد گرفت، حتی اگر اوپک‌پلاس به کاهش تولید خود ادامه دهد. این پیش‌بینی‌‌‌‌ها به ایجاد فضای نزولی در بازار نفت دامن زده و سرمایه‌گذاران را نسبت به آینده بازار محتاط‌‌‌‌تر کرده‌است.
یکی دیگر از عواملی که بر بازار نفت تاثیر گذاشته، سیاست‌های پولی ایالات‌متحده است. سرمایه‌گذاران همچنان درباره سرعت و میزان کاهش نرخ بهره توسط فدرال‌رزرو نگران هستند. این عدم‌قطعیت باعث بی‌‌‌‌ثباتی در بازارهای مالی جهانی شده‌است. از سوی دیگر، کاهش تعداد دکل‌های حفاری فعال درآمریکا نیز به نگرانی‌ها افزوده است.
طبق گزارش بیکر هیوز، تعداد دکل‌های حفاری فعال نفت در آمریکا به پایین‌ترین سطح خود از ژوئیه رسیده‌است. این کاهش نشان‌دهنده مشکلات صنعت نفت ایالات‌متحده در مقابله با قیمت‌های پایین و هزینه‌های بالاست و می‌تواند بر عرضه جهانی فشار بیشتری وارد کند.

چشم‌‌‌‌انداز یک بازار پرچالش

بازار جهانی نفت در شرایطی قرار دارد که مجموعه‌‌‌‌ای از عوامل ژئوپلیتیک و اقتصادی، چشم‌‌‌‌انداز آن را پیچیده کرده‌است. از یک‌سو، تشدید تنش‌های روسیه و اوکراین، همراه با سیاست‌های تهاجمی دولت‌ها، خطرات جدیدی را برای امنیت انرژی به‌همراه آورده‌است. از سوی دیگر، چالش‌های اقتصادی مانند کاهش تقاضا در چین و سیاست‌های پولی آمریکا، وضعیت بازار را نامشخص‌‌‌‌تر کرده‌است. در نهایت، این سوال مطرح است که آیا بازیگران اصلی بازار می‌توانند با مدیریت این شرایط پیچیده، از بی‌‌‌‌ثباتی‌‌‌‌های گسترده‌‌‌‌تر جلوگیری کنند؟ سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران باید بیش از پیش به شفافیت، همکاری و استراتژی‌های بلندمدت توجه کنند تا از پیامدهای منفی جلوگیری شود. علاوه‌بر این، رویکرد کشورهایی مانند چین و هند در این دوره بحرانی اهمیت ویژه‌ای دارد. به‌عنوان بزرگ‌‌‌‌ترین مصرف‌کنندگان و واردکنندگان نفت، سیاست‌های انرژی این کشورها، چه در زمینه افزایش ذخایر استراتژیک و چه در تغییر الگوهای مصرف، می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر بازار جهانی بگذارد، همچنین نقش تولیدکنندگان بزرگ نظیر عربستان و روسیه در حفظ یا کاهش سطح تولید، یک عامل کلیدی در تعادل بازار خواهد بود. به‌طور کلی، آینده بازار نفت نه‌تنها به متغیرهای اقتصادی و ژئوپلیتیک بلکه به‌سرعت پیشرفت در حوزه انرژی‌های جایگزین و اقدامات جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی بستگی دارد. درحالی‌که فشارها برای حرکت به سمت انرژی‌های پاک در حال افزایش است، وابستگی جهان به نفت به این زودی‌‌‌‌ها کاهش نخواهد یافت، از این‌رو سیاستگذاران باید در کنار مدیریت بحران‌های فعلی، برای گذار تدریجی و پایدار به یک سیستم انرژی جدید برنامه‌‌‌‌ریزی کنند. این شرایط همچنین فرصتی برای بازنگری در نحوه همکاری بین‌المللی در مدیریت منابع انرژی فراهم کرده‌است. تقویت توافق‌های چندجانبه، افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی پایدار و حرکت به‌سوی کاهش تنش‌های ژئوپلیتیک می‌تواند راهکاری برای عبور از این دوران پرتلاطم باشد. در نهایت، سرنوشت بازار نفت در دستان سیاستگذاران، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است و موفقیت آنها در مدیریت این بحران‌‌‌‌ها تعیین‌‌‌‌کننده خواهد بود.