چند روزی است وزیر جدید نفت هدایت این وزارتخانه را عهده‌دار شده و در نخستین روزهای برسر کار آمدنش اعلام کرده رفع ناترازی و مدیریت مصرف گاز در اولویت برنامه‌های این وزارتخانه در دولت چهاردهم است.

به‌گزارش ملیت به نقل از قدس آنلاین، چند روزی است وزیر جدید نفت هدایت این وزارتخانه را عهده‌دار شده و در نخستین روزهای برسر کار آمدنش اعلام کرده رفع ناترازی و مدیریت مصرف گاز در اولویت برنامه‌های این وزارتخانه در دولت چهاردهم است.

وی ضمن تأکید بر استفاده از راهکارهای غیرقیمتی برای رفع ناترازی بنزین، گفته است البته این موضوع به ‌معنای آن نیست که امکان رفع کامل ناترازی در کوتاه‌مدت وجود داشته باشد، اما این امکان فراهم می‌شود که ناترازی تا حدودی تعدیل شود.
حال باید دید وزیر تازه نفس نفت که بیش از دو دهه از عمر خود را در این وزارتخانه سپری کرده و به ‌تمام چالش‌ها و معضلات این حوزه و همچنین راهکارهای آن اشراف دارد، توان رفع و یا دست‌کم تعدیل این مشکل را دارد یا خیر؟

ناترازی بیست ساله
تولید، ذخیره و مصرف گاز ناتراز استمحمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار قدس در این زمینه ابراز کرد: بحث ناترازی گاز یک امر دفعی نیست، بلکه از ۲۰ سال پیش تاکنون بحث ناترازی گاز را داشته و داریم. ناترازی یک امر تدریجی بوده که به‌وجود آمده و همچنان ادامه دارد و نمی‌توان یک نسخه فوری برای رفع آن نوشت، بنابراین اینکه در جهت رفع ناترازی حرکت کنیم، گزاره صحیح‌تری است.

وی ضمن بیان اینکه وزارت نفت متولی امر تولید است و نه مصرف، ادامه داد: برای غلبه بر بحث ناترازی گاز، هم باید تقاضا و مصرف را کنترل و هم در سطح عرضه، گاز بیشتری تولید کنیم.

مهرجو یادآورد شد: بحث برنامه‌های ضربتی برای تولید گاز را از سال ۹۹ در وزارت نفت داشتیم و همچنان هم داریم، اما بنا به ‌دلایل خاص این اقدام سریع پیش نرفت و از ۱۴۰ میلیون مترمکعب گاز روزانه که قرار بود در پایان برنامه توسعه میادین گازی به‌ویژه میادین مستقل، به ‌سبد تولید گاز کشور اضافه شود، تنها حدود ۵ میلیون مترمکعب محقق شد و این یعنی طی چهار سال فقط ۵ میلیون مترمکعب به ‌سبد تولید اضافه کردیم!

این کارشناس انرژی ضمن تأکید بر اینکه باید نفراتی که در وزارت نفت انتخاب می‌شوند دید توسعه‌ای داشته باشند، گفت: این وزارتخانه شرایط خاصی دارد و با مشکلات و محدودیت‌های خاص مواجه است. بحث محدودیت سرمایه‌گذاری برای ما بسیار مهم است و چنانچه منابع برای توسعه میادین نباشد کار خاصی نمی‌توان انجام داد که در این راستا باید قوانین دست‌وپاگیر حذف شوند تا سیستم چابک‌تر نسبت به ‌انجام وظایف محوله اقدام کند.

وی با ذکر این نکته که فشارافزایی پارس جنوبی یکی از پروژه‌های بسیار بزرگی است که در کشور مطرح است؛ اما به‌این زودی این پروژه ثمر نخواهد داد، تصریح کرد: چنانچه فشارافزایی در دستور کار قرار نگیرد، توان تولید پارس جنوبی طی بیست سال آینده به ‌یک‌پنجم کاهش می‌یابد و درصورت انجام، توان به ‌نصف کاهش می‌یابد.

مهرجو تأکید کرد: درحال حاضر، هم باید تولید خود را افزایش دهیم و هم در زمینه کنترل مصرف، گام برداریم. در اوج مصرف گاز(زمستان)، بخش خانگی و صنایع خرد حدود ۷۰۰ میلیون مترمکعب مصرف گاز دارند که این میزان گاز به ‌اندازه کل مصرف روزانه گاز در قاره اروپایی ‌است که ۱۰ برابر ایران تولید ناخالص داخلی دارد!

این کارشناس انرژی اضافه کرد: متأسفانه ما هم بد مصرف می‌کنیم و بهره‌وری‌مان از مصرف گاز بالا نیست و هم زیاد مصرف می‌کنیم؛ مصرف ما در سال‌های گذشته به‌طور فزاینده‌ای افزایش یافته و نه‌تنها متناسب با رشد جمعیت مصرف نمی‌کنیم، بلکه دو تا سه برابر جمعیت مصرف انرژی داریم که غیرطبیعی است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود شناسایی دقیق منابع و میزان مصرف در آنان را مهم خواند و خاطرنشان کرد: در ابتدا یکی از منابع مصرف ما بخش خانگی است که ۲۵ تا ۵۰درصد مصرف گاز در این بخش صورت می‌گیرد. پس از این بخش، نیروگاه‌های برق بزرگ‌ترین منبع مصرفی گاز هستند؛ بیش از ۸۰درصد نیروگاه‌های برق ما وابسته به ‌گاز هستند که متأسفانه در این بخش هم با پایین بودن بهره‌وری مواجه‌ایم که حدود ۳۰درصد است. یعنی ۷۰درصد گاز مصرفی در نیروگاه‌ها تبدیل به ‌گرما شده و از دست می‌رود. در دنیا نیروگاه‌ها را سیکل ترکیبی کردند و حرارت موجود در توربین‌های آب یا دیگر سیالات را بخار و از این بخارها برای به‌حرکت درآوردن توربین‌های بخار استفاده می‌کنند؛ یعنی از گرما دوباره برای تولید برق بهره می‌برند.

مهرجو ضمن بیان اینکه نیروگاه‌های سیکل ترکیبی کارایی را گاهی تا ۷۰درصد بالا می‌برند، گفت: پتروشیمی‌ها و تعهدات صادراتی هم دیگر منابعی هستند که گاز مصرف می‌کنند.

عقب‌ماندگی در ذخیره‌سازی هم داریم
این کارشناس اقتصادی در حوزه انرژی درباره بحث ذخیره‌سازی و تأثیر آن بر رفع ناترازی، اظهار کرد: ذخیره‌سازی بیشتر برای اوج مصرف در زمستان انجام می‌شود. متوسط ذخیره‌سازی در کشورهای اروپایی ۱۰ تا ۱۴درصد و در ایران تنها ۳درصد از تولید گاز است، بنابراین در این بخش هم دچار عقب‌ماندگی هستیم.

وی تأکید کرد: مشکلی که در بحث ذخیره‌سازی وجود دارد این است که دولت سیزدهم دچار عدم ثبات در تصمیم‌گیری در بخش تولید و توسعه مخازن ذخیره‌سازی گاز شده بود. در ابتدا ذخیره‌سازی را به ‌شرکت گاز واگذار کردند و در وسط راه که شرکت ملی نفت معترض شد، بحث ذخیره‌سازی به ‌شرکت ملی نفت سپرده شد.

مهرجو وحدت فرماندهی را برای توسعه میادین ذخیره‌سازی مهم دانست و ابراز کرد: ما دچار تشتت در تصمیم‌گیری شدیم؛ این موارد ما را دچار کندی می‌کند به‌خصوص در کشوری که روند اجرای پروژه‌ها در بالادست دست‌کم پنج سال است. اینکه در وسط مناقصه پروژه را از شرکت گاز بگیریم و به ‌شرکت نفت بدهیم کندی را افزایش می‌دهد. 
این کارشناس انرژی در پایان جمع کردن گازهای فلر را از دیگر اقداماتی دانست که در رفع ناترازی گاز کمک‌کننده است.

راهکارهای کوتاه‌مدت برای کاهش ناترازی گاز

تولید، ذخیره و مصرف گاز ناتراز استتولید، ذخیره و مصرف گاز ناتراز استسعیدی نوری، دیگر کارشناس حوزه انرژی هم به ‌خبرنگار قدس گفت: بیش از ۸۰درصد از سبد مصرف انرژی کشور به ‌گاز طبیعی وابسته است و این وابستگی، همراه با اتکای تأمین گاز ایران به‌ میدان گازی پارس جنوبی و افت فشار احتمالی آن، پایداری تأمین انرژی کشور را با چالشی جدی مواجه کرده است، بنابراین یکی از اولویت‌های اصلی که در وزارت نفت باید پیگیری شود، رفع مسئله ناترازی گاز است.

وی ادامه داد: در حال حاضر مسئله ناترازی گاز و عدم اولویت تخصیص آن به ‌صنایع عمده در ماه‌های سرد سال سبب بروز مشکلاتی از جمله کاهش ۵/۲میلیون تنی تولید اوره و متانول و ۵/۱میلیون تنی تولید فولاد در سال۱۴۰۱ شده که در مجموع عدم‌النفع حدود ۷/۱میلیارد دلاری را برای صنایع مذکور 
در پی داشته است. علاوه بر عدم‌النفع صنایع عمده، به‌سبب تخصیص سوخت مایع (حدود ۵/۱۰میلیارد لیتر گازوئیل و ۵/۸ میلیارد لیتر مازوت) به ‌نیروگاه‌ها به‌ازای گاز طبیعی، زمینه کاهش بهره‌وری نیروگاه‌های کشور و عدم‌النفع حدود ۱۲میلیارد دلاری نیز در کشور فراهم شد.

نوری با اشاره به‌اینکه استفاده از راهکارهای تولیدی به‌تنهایی نمی‌تواند در شرایط حاضر مسئله ناترازی گاز را حل کند، ضمن اینکه راهکارهای تولید و فشارافزایی نیازمند هزینه سرمایه‌گذاری بالایی هستند، افزود: در صورت بهره‌گیری از این راهکار به‌تنهایی و بدون توجه به ‌راهکارهای مدیریت مصرف همچون «رعایت مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان»، «استفاده از تجهیزات کم‌مصرف انرژی» و «فرهنگ مصرف بهینه انرژی» باید منتظر هزینه‌های مالی و اثرات منفی محیط زیستی آن باشیم.

وی استفاده از تجهیزات کم‌مصرف، فرهنگ مصرف بهینه انرژی و قیمت‌گذاری پلکانی گاز را ازجمله راهکارهای کوتاه‌مدت کاهش ناترازی گاز در کشور برشمرد و ابراز کرد: با توجه به ‌اینکه حدود ۸۰درصد از گرمایش کشور به‌وسیله بخاری تأمین می‌شود، یکی از مؤثرترین راهکارهای کاهش مصرف گاز طبیعی، استفاده از تجهیزات گرمایشی با راندمان بالا مانند بخاری گازسوز دودکش‌دار با راندمان بالاست.

این کارشناس انرژی با یادآوری اینکه بیشتر بخاری‌های تولیدی و مصرفی در بخش‌های مختلف، ازجمله خانگی و تجاری، دارای برچسب انرژی و کارآیی D یا پایین‌تر هستند، اظهار کرد: این بخاری‌ها سالانه بیش از هزارو۲۰۰ مترمکعب گاز طبیعی مصرف می‌کنند، درحالی که یک بخاری با برچسب انرژی A حدود ۶۰۰ مترمکعب در سال مصرف دارد. بنابراین، با جایگزینی بخاری‌های با راندمان بالا به‌جای بخاری‌های فرسوده و کم‌راندمان، می‌توان به‌ازای هر دستگاه بخاری بیش از ۶۰۰ مترمکعب گاز طبیعی در سال صرفه‌جویی کرد و چنانچه تعداد بخاری‌های بخش خانگی را ۲۰ میلیون دستگاه در نظر بگیریم، این اقدام منجر به‌کاهش حدود ۱۲ میلیارد مترمکعبی مصرف گاز طبیعی در سال خواهد شد.