تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه، با وجود برخورداری از منابع عظیم انرژی خدادادی، دور از ذهن نیست؛ این موضوع که هم می‌تواند چرخه‌ اقتصاد کشور را به شکلی پرقدرت به حرکت درآورد و هم موقعیت استراتژیک ایران در منطقه را تقویت کند، نیازمند برنامه‌‌ریزی، مدیریت جهت جذب سرمایه است.

همچنین این موضوع می‌تواند ظرفیتی برای بخش خصوصی برای مشارکت در تجارت گاز منطقه ایجاد کند. جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم با بیان اینکه ایران و روسیه دارای بیش از ۶۰‌درصد ذخایر گازی دنیا هستند اظهار کرد: «بی‌‌شک این مساله در بحث موازنه انرژی در منطقه تحولات خوبی را رقم خواهد زد، ضمن اینکه ایران با زیرساخت‌‌ها و خطوط انتقال گاز سراسری که دارد به‌‌طور کامل آماده دریافت گاز از روسیه خواهد بود.»
او همچنین این توافق‌نامه را یک اتفاق بی‌‌نظیر در جهش سهم تجارت گاز ایران دانست و گفت: «علاوه بر تامین منافع دو کشور، این رویداد مهم گام بلندی برای تبدیل ایران به هاب گازی منطقه محسوب می‌شود.» امین کاوه، کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه در طول سال‌های اخیر در مورد تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه صحبت‌‌های زیادی مطرح شده عنوان کرده است: «ایران یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان را داراست و از لحاظ جغرافیایی در منطقه‌‌ای قرار گرفته که به چند کشور مختلف راه دارد؛ به همین جهت همواره بر سر این موضوع بحث بوده که گاز را از کشورهایی نظیر ترکمنستان دریافت و به ترکیه، هند و... بدهد که به دلیل تحریم‌‌ها امکان‌‌پذیر نبود. اگر توافق راهبردی با روس‌‌ها در این حوزه صورت بگیرد، ایران می‌تواند نقش زیادی را در منطقه ایفا کند، بنابراین باتوجه به پتانسیل‌‌ها و ظرفیت‌‌های موجود برای تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه لازم است تا تدابیر لازم درنظر گرفته شود.» اگرچه ایران توانست به تازگی با امضای توافق‌نامه‌ انتقال گاز روسیه به ایران، گام بلندی در جهت تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه بردارد اما هنوز موانعی بر سر راه وجود دارند که البته برداشتن آنها نیز ناممکن نیست.

ابزارهای ایران برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه
تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه، از جمله موضوعاتی است که در برنامه‌ هفتم توسعه مورد توجه قرار گرفته که لازمه‌ اصلی آن هم، توسعه تکنولوژی و جذب سرمایه است. ایران برای دستیابی به این جایگاه باید افزایش تولید و صادرات داشته باشد که این موضوع هم نیازمند ارتباط موثر با جهان و ورود تکنولوژ‌‌ی‌‌های به‌روز است. شکل‌‌گیری جنگ روسیه و اوکراین و تحریم گاز روسیه از سوی اروپا، شرایط صادرات گاز را برای روس‌‌ها سخت کرد، به گونه‌‌ای که این کشور با کاهش حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب گاز روبه‌رو شد و لازم است که این مازاد را به بازارهای دیگری از جمله بازارهای جنوب آسیا صادر کند که مسیرش از ایران می‌‌گذرد. بنابراین فرصت برای تبدیل ایران به هاب انرژی فراهم است و در این خصوص لازم است که موانع موجود بر سر راه، هرچه زودتر از میان‌‌ برداشته شوند.

ایران برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه، چهار ابزار در اختیار دارد که عبارتند از تجارت نفت، تجارت گاز طبیعــی، تجارت فرآورده‌‌های نفتی و تجارت برق. درمجموع با توجه به ایجاد وابستگی بالای سیاسی و اقتصادی، روند صعودی تقاضای گاز در دهه‌‌های پیش‌‌رو، حساسیت محل مصرف، قراردادهای بلندمدت و پتانسیل کم ارزش افزوده، تجارت گاز مناسب‌‌ترین گزینه برای دیپلماسی انرژی و تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه به شــمار می‌رود و سه مورد دیگر به‌‌عنوان مکمل این رویکرد باید مورد استفاده قرار گیرند. بررسی پتانسیل‌‌های تجارت گاز در منطقه به‌‌ویژه پس از جنگ اوکراین نشــان‌‌ می‌دهد ایران می‌تواند در میان‌‌مدت ۵ساله به واردات حداقل ۳۰ میلیارد مترمکعب و صادرات حداقل ۶۰ میلیارد مترمکعب در سال دست پیدا کند.


تقویت سیاست منطقه‌‌گرایی با رسیدن به جایگاه هاب انرژی در ایران
با گسترش روابط سیاسی-اقتصادی با ابزار انرژی با کشورهای منطقه، امکان تحریم کاهش می‌‌یابد و درمجمــوع اقتصاد منطقه‌‌گرا مصونیت بیشتری نسبت به اقتصاد مبتنی بر تجارت جهانی نفت خواهد داشت. دولت ســیزدهم نیز از ابتدا یکی از رویکردهای اصلی خود را سیاست همسایگی اعلام کرده و به دنبال گسترش همکاری‌‌های منطقه‌‌ای بوده اســت. با توجه به این راهبرد کلی در عرصه سیاســت خارجی، انرژی به عنوان مزیت مهم کشور باید بتواند این راهبرد کلان سیاسی را حمایت و تسهیل کند. تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه راهبردی است که با استفاده از مزیت ژئوپلیتیکی ایران، کاملا هم‌‌راستا با رویکرد منطقه‌‌گرایی بوده و باعث تقویت آن می‌شود.

لزوم حسن تدبیر دولت چهاردهم در مسیر تبدیل ایران به هاب انرژی
جواد اوجی با بیان اینکه ایران امروز امن‌‌‌‌ترین و آسان‌‌‌‌ترین مسیر تبادل و انتقال انرژی به آب‌‌های آزاد است درخصوص پتانسیل تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه، طی سخنانی بیان کرده است: «جهان انرژی با توجه به ظرفیت‌‌ها، نمی‌تواند نقش کلیدی ایران را در تبادلات انرژی نادیده بگیرد. کشورهای اطراف ایران برخی صادرکننده نفت و گاز و برخی واردکننده هستند که این وضعیت، امکان ایفای نقش هاب انرژی را برای ایران تسهیل کرده است. ایران با بهره‌‌گیری از منابع طبیعی و همسایگان شمالی، می‌تواند اصلی‌‌‌‌ترین بازیگر تجارت انرژی در جهان باشد و به هاب اصلی گاز تبدیل شود.»

هم‌‌اکنون با امضای توافق‌نامه‌ اخیر برای انتقال گاز روسیه به ایران، کشور در شرایط مطلوبی قرار گرفته است و ادامه‌ مسیر نیازمند حسن تدبیر وزارت نفت دولت چهاردهم است تا با استفاده‌ مناسب از شرایط موجود هم کشور را از وضعیت ناترازی گاز نجات دهد و هم مسیر را برای ارزآوری کشور هموار کند و فراتر از اینها، جایگاه سیاسی ایران را بالا برده و کشور را به یکی از بازیگران اصلی حوزه‌ انرژی در منطقه بدل کند.