سفیر انرژی - تحریم میعانات گازی ایران چگونه خنثی شد؟

دولت چهاردهم درحالی آغاز به کار می‌کند که برخلاف گذشته ذخایر میعانات گازی سرگردان ایران روی آب به صفر رسیده و تحریم‌های آمریکا در این حوزه با سه ابتکار وزارت نفت در حوزه فروش و مصرف داخلی این هیدروکربن، کاملا خنثی شده است.

ایران با تولید سالانه 256 میلیارد متر مکعب گاز، بعد از آمریکا و روسیه، سومین تولیدکننده بزرگ گاز دنیاست که حدود 75 درصد از گاز خود را از میدان مشترک پارس‌جنوبی، بزرگترین میدان گازی دنیا، تولید می‌کند. در کنار تولید گاز طبیعی از میادین گازی، سایر محصولات همراه مانند میعانات گازی نیز تولید می‌شود که حجم روزانه آن برای ایران 800 هزار بشکه است. میعانات گازی شبیه یک نوع نفت خام سبک بوده که در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های آروماتیکی به مصرف می‌رسد.

در ایران نیز از تولید روزانه 800 هزار بشکه میعانات گازی، حدود 600 هزار بشکه آن در داخل کشور به مصرف می‌رسد. به عنوان مثال پالایشگاه ستاره خلیج فارس، بزرگترین پالایشگاه میعانات گازی دنیاست که روزانه 400 هزار بشکه میعانات گازی مصرف می‌کند. بدین ترتیب حدود 200 هزار بشکه ظرفیت صادرات میعانات گازی ایران است که با بازگشت تحریم‌ها در دولت دوازدهم، محدودیت‌های جدی برای فروش آن ایجاد شد.

87 میلیون بشکه ذخایر سرگردان میعانات گازی ایران، صفر شد

ناتوانی وزارت نفت روحانی در صادرات میعانات گازی باعث شد که ایران مجبور به خرید کشتی برای ذخیره‌سازی این میعانات به صورت سرگردان روی آب شود. جواد اوجی وزیر نفت با اشاره به وضعیت انباشت میعانات گازی روی آب می‌گوید: در آغاز به ‌کار دولت سیزدهم بیش از 87 میلیون بشکه میعانات گازی و 20 میلیون بشکه نفت خام سنگین و فوق‌سنگین در نفتکش‌ها روی آب داشتیم.

وی ادامه می‌دهد: این موضوع در صورت مدیریت‌نشدن از سوی دولت می‌توانست در فصل زمستان چالش‌های زیادی را برای کشور ایجاد کند، در عین حال یادمان نرود که نگهداشت این کشتی‌ها برای کشور سالانه 465 میلیون دلار هزینه داشت.تداوم روند دولت دوازدهم باعث میشد که ایران در آستانه ورود به زمستان سال 1400 با محدودیت در تولید حداکثری گاز مواجه شود؛ زیرا تنها راهکار باقیمانده برای توقف ذخیره‌سازی میعانات گازی، محدودیت در تولید گاز بود.

3 ابتکار جدید ایران برای خنثی‌‌سازی تحریم آمریکا

اما در دولت سیزدهم با سه ابتکار جدید در حوزه مصرف و صادرات میعانات گازی، در گام اول همه ذخایر سرگردان روی آب در خرداد ماه سال 1402 فروخته شد و میزان ذخیره‌سازی به صفر رسید و در گام دوم تحریم آمریکا در این حوزه به طور کامل خنثی شد.

این سه اقدام عبارت است از:1- امضای قرارداد صادرات میعانات گازی به ونزوئلا: نخستین بار رویترز به نقل از 5 منبع آگاه در 4 مهرماه سال 1400 از انعقاد یک قرارداد بزرگ نفتی میان ایران و ونزوئلا با وجود تحریم‌های آمریکا خبر داد و نوشت، نخستین محموله قرار است، این هفته ارسال شود.طبق گزارش رویترز با عنوان «Iran boosts crude supply to Venezuela for refining, freeing up exportable oil»، ایران ماهانه 2 میلیون بشکه میعانات گازی خود را به ونزوئلا صادر می‌کرد که با اجرای این توافق از مهرماه سال 1400 تا خرداد سال 1402، حدود 40 میلیون بشکه از میعانات گازی سرگردان روی آب ایران (50 درصد از کل میعانات گازی سرگردان) به مقصد ونزوئلا صادر شد.

نکته جالب اینکه ونزوئلا نیز با واردات میعانات گازی ایران و استفاده از آن به عنوان رقیق‌کننده، توانست تولید نفت خود را افزایش دهد و از زیر فشار تحریم نفتی آمریکا خارج شود. بعد از مدتی از اجرای این توافق، اویل پرایس خبر از شکست تحریم آمریکا علیه صنعت نفت ونزوئلا را داد و دولت بایدن بعد از مشاهده بی‌فایده بودن اعمال تحریم در این حوزه، حاضر به تعلیق 6 ماهه تحریم‌ها علیه این کشور آمریکای لاتین شد.

2- ترکیب میعانات گازی با نفت خام سنگین صادراتی: با این اقدام، یک نوع نفت با مشخصات جدید توسط ایران به بازار جهانی عرضه شد که ویژگی‌های نفت خام سبک و سنگین مرسوم کشور را نداشته و شناسایی و تحریم‌پذیری آن برای آمریکا سخت‌تر شد.طبق آمار موسسه ورتکسا، میزان صادرات نفت ایران قبل از دولت سیزدهم حدود 600 هزار بشکه در روز بود که در سال 1402 این رقم به 1.5 میلیون بشکه در روز جهش یافته است. یکی از دلایل این اتفاق، ترکیب میعانات گازی و ایجاد نفت با شناسه جدید و غیرتحریمی توسط ایران بود.

3- افزایش ظرفیت مصرف داخلی میعانات گازی: به گفته جواد اوجی وزیر نفت هم‌اکنون با توجه به افزایش ظرفیت تولید در پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها و تکمیل 37 پروژه پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس، ایران دیگر به صادرات میعانات گازی نیازی ندارد. بدین ترتیب ایران به جای خام‌فروشی میعانات گازی، از این محصول برای توسعه صنایع پایین‌دستی و تولید ارزش افزوده استفاده می‌کند.
براساس پیگیری‌های خبرگزاری فارس، اخیراً مشتریان خارجی برای خرید میعانات گازی به ایران آمده بودند که دست خالی ایران را ترک کردند زیرا دیگر میعانات گازی مازادی برای صادرات وجود ندارد. در واقع وزارت نفت با توسعه زنجیره ارزش و همکاری با کشورهای بلوک مقابل آمریکا عملا تحریم‌های نفتی در حوزه میعانات گازی را خنثی کرده است. بدین ترتیب دولت پزشکیان درحالی به استقبال زمستان خواهد رفت که برخلاف گذشته، هیچ محدودیتی در تولید حداکثری گاز ندارد، این هم از اسب زین‌شده دولت سیزدهم به ارث خواهد رسید.