توافق‌نامه انتقال گاز روسیه به ایران گام مهمی در مسیر تبدیل‌شدن ایران به قطب گازی منطقه است. با دریافت گاز از روسیه، مناطق شمالی نیاز خود را از این طریق برطرف می‌کنند و گاز مازاد در جنوب نیز به کشورهای همسایه صادر می‌شود.

هفته گذشته یکی از مهم‌ترین توافق‌نامه‌های گازی ایران در میان شلوغی روزهای انتخابات امضا شد. جواد اوجی، وزیر نفت کشور، دراین‌باره گفت: اجرایی‌شدن این قرارداد، سبب جهش قابل توجه ایران در حوزه تجارت جهانی گاز می‌شود و سهم تجارت گاز جمهوری اسلامی با این قرارداد افزایش خواهد یافت.

وی بیان کرد: با توجه به زیرساخت‌های کشور در صنعت گاز، ۴۰ هزار کیلومتر خطوط انتقال شبکه سراسری گاز، بیش از ۴۰۰ هزار کیلومتر شبکه توزیع شهری و روستایی و ۹۲ ایستگاه تقویت فشار را در کشور در اختیار داریم. با درنظرگرفتن جغرافیای ایران می‌توانیم شاهد ترانزیت گازی ایران باشیم و افزون بر روسیه، کشورهای همسایه نیز از این قرارداد منتفع خواهند شد.

گاز روسیه می‌تواند از دو مسیر ترکمنستان - ایران و آذربایجان - ایران وارد کشور شود. از ترکمنستان به ایران دو خط لوله دولت آباد - سرخس - خانگیران در شمال شرق و کربچه - کردکوی در حاشیه دریای خزر با مجموع ظرفیت ۲۰ میلیارد مترمکعب در سال وجود دارد. انتقال گاز روسیه به ترکمنستان نیز از طریق خط لوله آسیای مرکزی (CAC) با ظرفیت ۹۰ میلیارد مترمکعب متصل می‌شود. در غرب دریای خزر، مسیر خط لوله صادراتی قاضی محمد - آستارا، محل اتصال ایران به روسیه از طریق آذربایجان است. ظرفیت این خط لوله ۱۰ میلیارد مترمکعب است که برای افزایش حجم عملیاتی به تعمیر نیاز دارد.

گاز مناطق شمالی ایران از طریق خط لوله سراسری از جنوب تأمین می‌شود و با توجه به مساحت ایران، مسیر طولانی برای رسیدن گاز به شمال کشور طی می‌شود، به‌طوری که در ماه‌های سرد سال، به دلایل مختلفی همچون افت فشار، قطعی گاز به‌صورت مقطعی اتفاق می‌افتد. با انتقال گاز روسیه به ایران، بخشی از نیاز این مناطق به این انرژی مهم تأمین شده و هزینه بالای انتقال نیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد.

ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی در منطقه‌ای قرار دارد که بسیاری از کشورهای همسایه آن، عمدتاً منابع گازی قابل توجهی ندارند و واردکننده گاز هستند که ازجمله بزرگ‌ترین واردکنندگان می‌توان به ترکیه، پاکستان، عراق و امارات اشاره کرد. مجاورت با این واردکنندگان گاز موقعیت مناسبی را برای صادرات گاز ایران ایجاد کرده است، بنابراین ایران می‌تواند گاز مازاد خود را به این کشورها صادر کند و افزون بر منافع اقتصادی، از مزیت‌های سیاسی و امنیتی قراردادهای گازی نیز بهره‌مند شود. بدین ترتیب، ایران با ایفای نقش پررنگ خود در مبادلات انرژی منطقه، گام مهمی در مسیر تبدیل‌شدن به قطب گازی منطقه برمی‌دارد.

در طرف دیگر نیز بخش عمده صادرات گاز روسیه به اروپا بود که پس از جنگ اوکراین، به مقدار قابل توجهی کاهش یافت. وقوع جنگ اوکراین باعث شد روس‌ها بازار گاز اروپا به حجم ۱۳۰ میلیارد مترمکعب در سال را از دست بدهند و شرکت گازپروم به زیان ۷ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۳ برسد، بنابراین روسیه به‌دنبال بازارهای جدیدی است که بتواند ۱۰۰ میلیارد مترمکعب گاز مازاد خود را صادر کند. وجود گاز مازاد روسیه، فرصتی جدی برای ایران در تجارت گاز خود فراهم کرده است که امضای این توافق‌نامه گام مؤثری در استفاده از این فرصت است.