گروه محصولات الفینی یکی از مهم‌ترین گروه‌های پتروشیمی است که فرآیند‌‌های متنوعی برای تولید آن در جهان وجود دارد و از همین رو فناوری‌‌های زیادی برای تولید آنها به وجود آمده است.

الفین‌‌های سبک بیشترین سهم را از تولیدات مواد پایه پتروشیمی در دنیا به خود اختصاص داده‌‌اند و به دلیل کاربرد بسیار متنوع محصولات آن در زندگی روزمره، تقاضای این دسته از محصولات در دنیا همواره رو به افزایش است. تمامی محصولات پتروشیمی از پایه ۷ ماده اصلی تولید می‌‌شوند؛ این هفت محصول پایه شامل اتیلن، پروپیلن، متانول، زایلن، بنزن، تولوئن و بوتادین می‌شوند و از هفت محصول پایه اصلی پتروشیمی، سه محصول یعنی پروپیلن، اتیلن و بوتادین جزو محصولات الفینی هستند که مجموعا سهم بالایی از محصولات پایه تولیدی در دنیا را شامل می‌‌شوند. تمامی محصولات پلاستیکی مورد استفاده شامل لوله‌‌های آب، انواع پلیمر برای مصارف پزشکی، انواع محصولات مورد استفاده بسته‌‌بندی، قطعات لازم در خودرو‌‌سازی و بسیاری از اشیایی که ما به اسم پلاستیک آنها را می‌‌شناسیم بر پایه اتیلن و پلی‌‌اتیلن‌‌ها که همه آنها الفینی هستند.
کارنامه تولیدی شرکت‌های الفینی
صبا طاهریان / دنیای‌اقتصاد
شرکت‌های الفینی ایران بر اساس خوراک به دو دسته پتروشیمی با خوراک مایع و پتروشیمی با خوراک گاز اتان تقسیم‌‌بندی می‌‌شوند. شرکت‌های پلیمر آریا ساسول، پتروشیمی مارون شرکت‌های با خوراک گاز اتان و شرکت پتروشیمی شازند با خوراک مایع است. شرکت‌های پتروشیمی جم (جم) و پتروشیمی امیرکبیر خوراک ترکیبی (مایع و گاز) استفاده می‌کنند.

آریاساسول : شرکت پلیمر آریاساسول به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌‌های پلی‌‌اتیلن در ایران شناخته می‌شود. محصولات پلیمری این شرکت یکی از پرکاربردترین محصولات صنعت پتروشیمی است که ماده اولیه بسیاری از محصولات در صنایع بسته‌‌بندی، خودرو، لوازم خانگی، کشاورزی و تجهیزات الکترونیکی محسوب می‌شود . مواد مصرفی اصلی این شرکت عمدتا شامل اتان می‌شود و در ترکیب بهای تمام شده، هزینه مواد و یوتیلیتی سهم حدود ۷۸ درصدی در بهای تمام شده کالای فروش رفته این شرکت را تشکیل داده که عمده آن به همین اتان اختصاص می‌‌یابد.

شرکت پلیمر آریاساسول از ابتدای بهره‌‌برداری در سال ۱۳۸۷ با تولید سه نوع محصول اصلـی اتیلن، پلی‌اتیلن سبک، پلی‌‌اتیلن سنگین و محصول فرعی سی‌‌تری‌‌پلاس شروع به فعالیت کرد. درآمد شرکت در سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ به میزان ۳۳.۷‌هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال مالی گذشته، به میزان ۲۳‌درصد افزایش یافته است. با این حال سود خالص این شرکت در سال ۱۴۰۲ تنها نیم‌درصد رشد کرده است که علت اصلی آن به کاهش درآمدهای صادراتی به میزان ۱۵‌درصد برمی‌گردد.


شرکت پلیمر آریا ساسول در عسلویه واقع است و خوراک اتان خود را از پتروشیمی پارس دریافت می‌کند. این شرکت پس از تبدیل اتان به اتیلن، بخش اعظم آن را به انواع پلی‌‌اتیلن سبک، متوسط و سنگین تبدیل می‌کند. بخشی از اتیلن خود را نیز به پتروشیمی پارس و سایر شرکت‌های منطقه می‌‌فروشد.

این شرکت طرح توسعه احداث واحد پلی‌‌اتیلن جدید با ظرفیت تولید ۳۰۰‌هزار تن پلی‌‌اتیلن سنگین را در دستور کار دارد. در حال حاضر سالانه حدود ۲۰۰‌هزار تن اتیلن مازاد بر مصرف واحدهای موجود به فروش می‌رسد که پس از احداث و بهره‌‌برداری این واحد جدید، در این واحد مصرف و مابقی خوراک موردنیاز به میزان ۱۰۰‌هزار تن نیز از سایر تولیدکنندگان خریداری خواهد شد. و این طرح در سال ۱۳۹۹ احداث و در پایان شهریور ماه ۱۴۰۴ به بهره‌‌برداری خواهد رسید و گفته می‌شود تاکنون پیشرفت فیزیکی آن ۴۲‌درصد بوده است.

مارون: شرکت پتروشیمی مارون در منطقه ماهشهر واقع است و خوراک اتان خود را از مناطق نفت‌‌خیز تامین و بازیابی می‌کند. این شرکت پس از تبدیل اتان به اتیلن و پروپیلن، بخش اعظم آن را به پلی‌‌اتیلن سنگین، پلی‌‌پروپیلن و اتیلن گلایکول‌‌ها تبدیل می‌کند. بخشی از اتیلن را به پتروشیمی لاله می‌‌فروشد که خود مالک ۶۴‌‌درصد آن است.

پتروشیمی مارون با وجود ۷۴ روز توقف تولید به دلیل تعمیرات اساسی و همچنین حادثه آتش سوزی در واحد الفین در ۱۲ ماهه اول سال ۱۴۰۲ به میزان ۳.۹ میلیون تن انواع محصولات تولید کرده است. فروش این شرکت در سال مالی ۱۴۰۲ به میزان ۳۶.۸‌هزار میلیارد تومان بوده است.

جمع‌آوری گازهای مشعل مناطق نفت‌خیزجنوب و خالص‌سازی اتیلن اکساید از پروژه‌های مهم این شرکت محسوب می‌شود.

پروژه خالص‌سازی اتیلن اکساید در راستای اجتناب از خام‌فروشی محصول MEG و ارزش افزوده محصول تولیدی در حال اجرا است. واحد EG/EO پتروشیمی مارون با لایسنس شرکت Shell هلند مطابق طراحی ۴۴۳‌هزار تن در سال اتیلن گلایکول‌ها را تولید می‌کند. در طراحی پایه امکان تولید ۳۶‌هزار تن در سال اتیلن اکساید دیده شده بود. با توجه به روند قیمت‌های جهانی گلایکول، نیاز بازار و لزوم گسترش سبد تولید محصولات، پروژه خالص‌سازی اتیلن اکساید در دستور کار قرار گرفت. احداث واحد خالص‌سازی اتیلن اکساید با ظرفیت ۴۵‌هزار تن در مراحل پایانی خود است.این طرح در حال حاضر پیشرفت ۹۹ درصدی داشته است.

شازند: شرکت پتروشیمی شازند در جوار پالایش نفت امام خمینی اراک قرار گرفته است اما خوراک خود را از پالایشگاه‌‌های دیگر از جمله اصفهان و ستاره خلیج‌‌فارس تامین می‌کند. خوراک این شرکت نفتاست. نفتا در این شرکت در واحد کراکینگ به اتیلن و پروپیلن و سایر محصولات تبدیل شده و پس از آن محصولاتی مانند پلی‌‌اتیلن و پلی‌‌پروپیلن و اتیلن گلایکول‌‌ها و سایر مشتقات تولید می‌شود. به دلیل تنوع محصولات و تولید طیف گسترده‌‌ای از محصولات، نرخ‌های فروش این شرکت معمولا بیشتر از سایر شرکت‌های مشابه است.

حجم فروش این شرکت در پایان سال گذشته به میزان ۱.۹۱ میلیون تن انواع محصولات و درآمد آن ۲۹.۸‌هزار میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که حجم فروش شرکت در سال مالی ۱۴۰۱ به میزان ۱.۸۴ میلیون تن و رقم فروش آن ۲۳.۲‌هزار میلیارد تومان بود.

جم: شرکت پتروشیمی جم در منطقه عسلویه واقع است و خوراک اتان و میعانات (عمدتا برش سبک) از پتروشیمی پارس و پتروشیمی نوری دریافت می‌کند. شرکت پس از تبدیل اتان و میعانات به اتیلن و پروپیلن، بخش اعظم اتیلن را به انواع پلی‌‌اتیلن تبدیل و پروپیلن خود را به پلی‌‌پروپیلن جم می‌‌فروشد. این شرکت همچنین محصولات جانبی چون بوتادین و بنزین پرولیز تولید می‌کند.

این شرکت در پایان سال مالی گذشته ۲.۴ میلیون انواع محصولات تولید کرده و رقم فروش آن ۴۱.۴‌هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم در سال قبل از آن ۴۰‌هزار میلیارد تومان بوده است.

امیر‌کبیر: پتروشیمی امیرکبیر در منطقه ماهشهر واقع است. خوراک قابل دریافت این شرکت اتان و میعانات است که به دلیل کمبود اتان در منطقه، عمده خوراک بر مایع متمرکز شده است. با این حال با راه‌‌اندازی بیدبلند ۲ تامین خوراک اتان این شرکت تسهیل شده است. این شرکت خوراک دریافتی را به اتیلن و پروپیلن تبدیل و پروپیلن را به شرکت دیگری می‌‌فروشد و به این جهت بخش عمده‌‌ای از ارزش افزوده عاید شرکت نمی‌شود. محصولات تولیدی شرکت متمرکز بر انواع پلی‌‌اتیلن است. علاوه بر این برخی محصولات جانبی در این شرکت تولید می‌شود که بیشتر زیان ده هستند. باید متذکر شد، این شرکت بر اساس امکان دسترسی به نوع خوراک اقدام به تولید محصول می‌کند و در این راستا دستیابی به خوراک گازی، میزان تولید محصولات جانبی را کاهش و استفاده از خوراک مایع این میزان را افزایش خواهد داد.

زمانی می‌توان از زیان ده بودن محصولات جانبی تولید شده پیشگیری کرد که چرخه تولید تا آخرین محصول نهایی پایین‌دستی ادامه یابد که چنین امری با توجه به حوزه فعالیت شرکت امکان‌پذیر نیست. براین اساس محصولات جانبی شامل بنزین پرولیز، بوتادین، سوخت کوره و پروپیلن که جزو محصولات زنجیره تولید شرکت بوده (محصول نهایی صنعت پتروشیمی نیستند) و شرکت ناگزیر به تولید و فروش آنهاست، طی سال گذشته منجر به زیان ناخالص شده‌اند که عمده دلایل آن استفاده از خوراک مایع با بهای تمام شده بالا و فروش محصولات با نرخ کمتر از بهای تمام شده بوده است.

علاوه بر این حجم فروش این شرکت در پایان سال ۱۴۰۲ به میزان ۹۳۶‌هزار تن بوده که نسبت به رقم یک میلیون و ۵۲ هزارتن سال قبل آن کاهش داشته است. از همین رو مبلغ فروش شرکت در پایان سال گذشته ۲۹.۸‌هزار میلیارد تومان بوده که نشان‌دهنده رشد اندکی نسبت به سال قبل‌تر آن (۲۸.۴‌هزار میلیارد تومان) است. همین میزان افزایش درآمد عملیاتی نسبت به سال قبل هم عمدتا ناشی از افزایش نرخ‌های فروش به دلیل افزایش نرخ جهانی محصولات، افزایش نرخ تسعیر ارز و مقدار فروش داخلی نسبت به سال قبل بوده است.